به منظور یکنواخت و آسان سازی حمل و توزیع، سیستم لجستیک و حمل ریلی کالاها به گروههای همگن تقسیم بندی میشوند. به منظور استاندارد کردن و حفاظت از کالاها، آنها را حسب نوع مربوطه در بستهبندیهای مختلف از جعبه تا پالت و کانتینر قرار میدهند. لجستیک به اموری چون پُست، گمرک، سیستمهای بانکی، بیمه، مجوزهای بوروکراتیک نیز مرتبط است.
این شاخصها، شش حوزه را دربر میگیرند:
- بازدهی فرایند ترخیص (به لحاظ سرعت، سادگی، و قابلیتهای تشریفات) به وسیلهی واحدهای کنترل مرزی از جمله گمرکات.
- کیفیت زیرساخت تجارت و شیوههای مختف حملونقل مربوطه و فناوری اطلاعات.
- سهولت ترتیب دادن ارسال با قیمتهای رقابتی.
- شایستگی و کیفیت خدمات لجستیکی (متصدیان حملونقل و کارگزاران گمرک).
- تواناییهای ردگیری و رهگیری محمولات و صدور بارنامهی سراسری الکترونیکی.
- به موقع انجام شدن ارسال و رسیدن به مقصد در محدودهی زمانبندی (یا زمان تحویل) مورد انتظار.
در نقشه زیر وضعیت شاخص LPI کشورهای جهان در سال 2016 نشان داده شده است. در هر حمل ریلی هر چه رنگ کشور تیره تر باشد وضعیت شاخص لجستیکی آن کشور بهتر است. در آن سال، شاخص لجستیکی ایران در زمرهی کشورهای دارای 2.5 الی 3 بوده است. ولی کشورهای حاشیهی جنوبی خلیج فارس دارای شاخص لجستیکی بین 3 الی 3.5 بودهاند. کشورهای پیشرفته (به لحاظ لجستیکی) دارای شاخص بیش از 3.5 میباشند.
طبق مطالعات بانک جهانی که همه ساله منتشر میشود، سرآمد کشورها از لحاظ شاخص LPI در سال 2018 ، به ترتیب آلمان، سوئد، بلژیک، اتریش و ژاپن بودهاند. طبق ارزیابیهای به عمل آمده، این شاخص برای کشورهای ثروتمند، به طور میانگین 48 درصد بیشتر از کشورهای با درآمد کم است. برای داشتن لجستیک درست، میبایست حوزههای کلان همچون امور زیرساختها، مهارتها، گمرکات، مقررات، سیاستها و حتی کل حکومتداری با تناسب همگونی بهبود یابند.
توسعهی لجستیک تجاری، یکی از راههای کسب درآمد ارزی است و حمل ریلی به همین منظور کشورهای زیادی از طریق سرمایهگذاریهای کلان در این زمینه، به منابع عظیم ارزی دست مییابند. ردهی ایران در لجستیک جهانی با 56 درصد بهبود، 64 است. طبق گزارش سازمان ملل متحد، از 20 کشور منطقهی آسیای مرکزی و بخشی از خاور میانه، از 8 کشور ردهی اول به جز ترکیه، 7 کشور حوزهی خلیج فارس رتبههای اول تا هشتم را به خود اختصاص داده اند و فقط کشور عراق در رتبهی 19 قرار دارد. (راه آهن)
