نوشته‌ها

انواع لجستیک

انواع لجستیک بر حسب اندازه و وسعت

  در جهان امروزین، مفهوم لجستیک و روابط بین عوامل ذیربط به تدریج توسعه یافته ‌ا‌ست. هم اکنون انواع فضاهای لجستیکی در وسعت و اندازه‌های پارک، بندر خشک، دهکده، مرکز، هاب و شهر وجود دارند که هر کدام خصوصیات ویژه‌ی خود را دارند. این فضاهای لجستیکی نه تنها به عنوان حلقه‌های اتصال شیوه‌های مختلف حمل‌ونقل، بلکه در نقش رابط بین تولید، خدمات، حمل‌ونقل، نظام توزیع، ارتباطات نرم‌افزاری و غیره عمل‌ می‌کنند.

 در تصویر زیر، انواع پایانه‌‌ی بندری (کانتینری دریایی، هاب واسطه‌ای و پایانه‌ی دوبه‌ای)، پایانه‌های ریلی ( اسکله‌ای و نزدیک اسکله‌ای، پایانه‌ی میان‌وجهی، مرکز بارگیری و پایانه‌ی اقماری) و مراکز توزیع (جابجایی کالا یا کانتینر از دریایی به زمینی‌، از بندرگاه به بندر خشک و از بارانداز به انبار) نشان داده شده است.

مبحث دیگر موضوع خوشه‌های لجستیکی یا تجمیع‌ فعالیت‌های لجستیکی در یک محدوده‌ی جغرافیایی است که معمولاً در قالب یک شهرک تمام عیار ایجاد‌ می‌شود. هر خوشه‌ای شامل سه گروه اصلی کسب‌وکار می‌باشد. گروه اول شرکت‌های حمل‌ونقلی، فورواردری، خدمات لجستیک طرف سوم (3PL) است.

گروه دوم از شرکت‌هایی تشکیل شده که فعالیت‌ها آنها نیازمند عملیات لجستیکی نظیر توزیع و انبارداری و همچنین تولیدکنندگان مونتاژی سبک می‌باشد.  

گروه سوم شامل شرکت­هایی است که خدمات مکمل به شرکت‌های لجستیکی ارائه می‌دهند (مانند نگهداری و تعمیرات، فناوری اطلاعات، خدمات حقوقی و غیره)‌.

دسترسی به چند شیوه‌ی مختلف حمل‌ونقل، انبارها و بار اندازها، کارگاهها و سوله‌های فعالیت، خدمات گمرکی، بانکی و اداری مختلف، خدمات رفاهی از ملزومات اولیه‌ی چنین خوشه هایی است. نزدیکی مجموعه‌ا‌ی از کسب و کارهای مرتبط در کنار یکدیگر، ضمن کاهش زمان انجام خدمات، هزینه‌های جانبی را هم به طرز چشمگیری تنزل‌ می‌دهد. هر خوشه‌ی لجستیکی ممکن است از چندین مرکز لجستیک تشکیل شود. بدین معنی که رابطه‌ی بین چنین خوشه‌هایی به گونه‌ای تنظیم می‌شود که برای ایجاد امکان کنترلهای گمرگی، به اجبار دارای حصارکشی‌های مطمئن با دو درب ورود و خروج مستقل تحت نظر گمرک می‌باشند.

در ایران نیز تعدادی از این سیستم‌های لجستیکی در اندازه‌های سرزمینی متفاوت وجود دارند. ولی به دلیل اینکه هنوز مجموعه کارکردهای به هم مرتبط شامل شیوه‌های مختلف حمل‌ونقلی بهم پیوسته، خدمات گوناگون دارای ارزش افزوده‌، نظامهای پیشرفته‌ی نرم‌افزاری و MIS، به طور پیشرفته شکل نگرفته است، کشور ایران در ابتدای این راه قرار دارد. موضوع اصلی اینست که نه تنها شیوه‌های مختلف حمل‌ونقل و سایر خدمات به لحاظ سرعت، کیفیت و بهای تمام شده‌ی خدمات از رتبه‌ی چندان رضایت بخشی برخوردار نیستند، بلکه حلقه‌های اتصال مجموعه‌های تشکیل دهنده‌ی لجستیکی نیز فاقد قوت قابل قبول‌ می‌باشند.

حمل و نقل بین‌المللی راه آهن و فرآیند حمل در حال حاضر شامل صادرات و واردات از مرزهای ریلی و ترانزیت در همه مسیرهای ریلی می‌باشد و شرایط حمل با توجه به مقررات بین‌المللی مشترک بین راه آهن‌ها است و مشتریان جهت آگاهی از شرایط و کرایه و فرآیند حمل و هزینه‌های حمل می‌بایست با بخش بازرگانی بین‌الملل شرکت احیاء ریل ایرانیان هماهنگی لازم را به عمل آورند.

کرایه و هزینه حمل بر اساس مسافت و مسیر حمل، میزان بارگیری در واگن، نوع حمل (واردات و صادرات و ترانزیت)، نوع واگن مورد استفاده (مخزندار، یخچالدار، خودرو بر، کانتینری، مسقف و سایر واگنهای دربست)، نوع بار (عادی، خطرناک، ترافیکی) و … تعیین می‌شود.

لیست مرزهای ریلی فعال کشور جهت واردات و صادرات کالا به شرح ذیل می‌باشد:

  • مرز ريلي سرخس (ايران و تركمنستان)
  • مرز ریلی اینچه برون (ايران و تركمنستان)
  • مرز ریلی شمتیغ (ايران و افغانستان)
  • مرز ریلی لطف آباد (ايران و تركمنستان)
  • مرز ريلي جلفا (ايران و آذربايجان)
  • مرز ريلي رازي (ايران و ترکيه )
  • مرز ريلي مير جاوه (ايران و پاکستان)

لازم به ذکر است علاوه بر مرزهای ریلی فوق، امکان صادرات، واردات و ترانزیت کالا از طریق بنادر متصل به شبکه ریلی به شرح ذیل امکان‌پذیر می‌باشد.

  • بندر امام خمینی
  • بندر شهید رجایی
  • بندر امیرآباد
  • بندر خرمشهر
  • بندر ماهشهر
  • بندر ترکمن

شرکت احیاء ریل ایرانیان فعالیت خود را در مرزهای ریلی اینچه برون، شمتیغ، سرخس و رازی آغاز نموده و آماده خدمت رسانی در خصوص حمل و نقل بین‌المللی به مشتریان می‌باشد. همچنین این شرکت حمل ریلی صادرات سالیانه چندین میلیون تن محمولات صادراتی (نظیر سنگ آهن، گندله آهن، آهن اسفنجی، کلینکر سیمان، سیمان کیسه‌ای، گوگرد و …) از طریق بندر شهیدرجایی بندرعباس و بندر امیرآباد را در کارنامه خود دارد.

در حال حاضر این شرکت با کشورهای ترکمنستان، افغانستان، ترکیه وارد همکاری شده و دارای نماینده در کشورهای مذکور می باشد.

شبکه راه آهن ج.ا.ا به تبع موقعیت خاص ژئوپلیتیک و سابقه چند هزار ساله ایران در مبادلات تجاری آسیا- اروپا از طریق راه ابریشم باستان و قرارگرفتن در مسیرکریدورهای اصلی منطقه از جمله کریدور شمال-جنوب وکریدور شرقی-غربی از مزیت نسبی مناسبی در انتقال بارهای ترانزیت کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه به آب‌های آزاد بین‌المللی از طریق خلیج فارس وکشورهای خاورمیانه و شرق اروپا برخوردار است.

حمل ریلی بار بین المللی

مهمترین کریدورهای بین‌المللی فعلی و آتی که از مسیر ریلی ایران عبور می‌کنند:

این کریدور از هند و جنوب شرق آسیا شروع و از طریق خلیج فارس و مسیرهای ارتباطی قلمرو ایران به روسیه و اروپا ختم می‌شود. سه مسیر ریلی این کریدور در خاک ایران عبارتند از:

1. مسیر ریلی بندرعباس – سرخس:

این مسیر شناخته شده‌ترین مسیر ریلی بطول 1619 کیلومتر است که از طریق ترکمنستان، ازبکستان و قزاقستان به روسیه و شمال اروپا قابل دسترسی است (طول تا آلماتی مسیر 3765 کیلومتر شامل ایران 1619 کیلومتر، ترکمنستان 449 کیلومتر، ازبکستان 732 کیلومتر و قزاقستان 956 کیلومتر).

2. مسیر ریلی بندرعباس – اینچه برون:

افتتاح مرز ریلی اینچه برون در سال 1393 تحول بسیار مثبتی در رونق کریدور شمال – جنوب محسوب می‌شود که از شرق دریای خزر از طریق ترکمنستان و قزاقستان به روسیه و شمال اروپا ارتباط می‌یابد. این مسیر بطول 1938 کیلومتر با احداث 926 کیلومتر خط آهن جدید بین سه کشور ایران (گرگان – اینچه برون 80 کیلومتر) و ترکمنستان (اترک – برکت – قزیل قایا 700 کیلومتر) و قزاقستان (اوزن 146 کیلومتر) موقعیت‌های جدیدی را ایجاد نموده و حدود 600 کیلومتر از مسافت ریلی کاسته شده فرآیند حمل است.

3. مسیر ریلی بندرعباس – قزوین – رشت – آستارا:

این مسیر که مهمترین و اصلی‌ترین مسیر ریلی در کریدور شمال – جنوب به حساب می‌آید موجب تکمیل حلقه ارتباطی این کریدور از طریق غرب دریای خزر و کشور آذربایجان به سمت روسیه و شمال اروپا خواهد شد. (فنلاند 266 کيلومتر، روسيه 3233 کيلومتر، آذربايجان 399 کيلومتر، ايران 1865 کيلومتر، بندرعباس تا بمبئي 1987  کيلومتر، بمبئي تا دهلي نو 1510 کيلومتر).  با توجه به ساخت و فرآیند حمل و احداث مسیر ریلی قزوین-رشت، در حال حاضر محور رشت-آستارا تنها گسستگي اين مسير به شمار مي‌رود که در آینده با به بهره‌برداری رسیدن راه آهن رشت-انزلي-آستارا تحول عظيمي بالاخص با انتقال بارهاي چین و هند در  این مسير بوجود خواهد آمد.

  • مرز ريلي سرخس (ايران و تركمنستان)
  • مرز ریلی اینچه برون (ايران و تركمنستان)
  • مرز ریلی شمتیغ (ايران و افغانستان)
  • مرز ریلی لطف آباد (ايران و تركمنستان)
  • مرز ريلي جلفا (ايران و آذربايجان)
  • مرز ريلي رازي (ايران و ترکيه )
  • مرز ريلي مير جاوه (ايران و پاکستان)

لازم به ذکر است علاوه بر مرزهای ریلی فوق، امکان صادرات، واردات و ترانزیت کالا از طریق بنادر متصل به شبکه ریلی به شرح ذیل امکان‌پذیر می‌باشد.

  • بندر امام خمینی
  • بندر شهید رجایی
  • بندر امیرآباد
  • بندر خرمشهر
  • بندر ماهشهر
  • بندر ترکمن

شرکت احیاء ریل ایرانیان فعالیت خود را در مرزهای ریلی اینچه برون، شمتیغ، سرخس و رازی آغاز نموده و آماده خدمت رسانی در خصوص حمل و نقل بین‌المللی به مشتریان می‌باشد. همچنین این شرکت حمل ریلی صادرات سالیانه چندین میلیون تن محمولات صادراتی (نظیر سنگ آهن، گندله آهن، آهن اسفنجی، کلینکر سیمان، سیمان کیسه‌ای، گوگرد و …) از طریق بندر شهیدرجایی بندرعباس و بندر امیرآباد را در کارنامه خود دارد.

در حال حاضر این شرکت با کشورهای ترکمنستان، افغانستان، ترکیه وارد همکاری شده و دارای نماینده در کشورهای مذکور می باشد.

اين كريدور از چين آغاز و با گذر از مسيرها و شاخه‌هاي مختلف از جمله ايران از طریق ترکیه به اروپا ختم مي‌شود (چین، قزاقستان، ازبكستان، تركمنستان، ايران، تركيه به سمت اروپا و بالعکس). مسیر ریلی این کریدور محور سرخس- رازی بطول 2013 کیلومتر است به این کریدور شاخه جنوبی تراسیکا نیز گفته می شود که منطبق بر شاخه جنوبی طرح التید است.

شاخه فرعی این کریدور که به آن کریدور جنوبی آسیا نیز گفته می‌شود از ایران به سمت پاکستان منشعب شده و ارتباط زمینی شبه قاره هند به دریای مدیترانه و اروپا و خاورمیانه را برقرار مي‌كند (از جنوب شرقی آسیا و چين، ميانمار، هند، بنگلادش، پاكستان از طریق مرز میرجاوه وارد قلمرو ايران می‌شود و در ادامه از مرزهای شمال غربی شامل بازرگان، رازی به تركيه و بلغارستان به کشورهاي اروپاي شرقي و از مرزهای خسروی و مهران و … به عراق و خاورمیانه ختم مي‌شود).

این کریدور بر اساس توافقات پنج جانبه کشورهای (چين، قرقيزستان، تاجيكستان، افغانستان و ايران) در دست بررسی و اقدام می‌باشد که آخرین وضعيت این پروژه در امتداد غرب به شرق  دارای گسستگی طولانی در خاک افغانستان می‌باشد که با تکمیل آن چين و کشورهاي مشترک المنافع را به ايران و سپس اروپا متصل نموده و حمل و نقل تزانزيت در آسيا و اروپا را بهبود مي‌بخشد.

این کریدور ترکیبی ریلی – دریایی است که كشورهاي CIS، خليج فارس، ايران، عراق، سوريه، درياي مديترانه، يونان و اروپا را به هم مرتبط می‌سازد. در حال حاضر این كريدور دارای دو گسست ریلی بين ايران و عراق است. جهت اتصال ریلی از طریق مرز ریلی خرمشهر-بصره ( 51 كيلومتر) تا کنون خرمشهر-شلمچه تكميل شده است و شلمچه به بصره در دست احداث می‌باشد.

همچنین جهت اتصال ریلی از طریق مرز ریلی خسروی نیز با توجه به احداث مسیر ریلی اراک-کرمانشاه تنها گسیختگی این کریدور مسیر کرمانشاه-خسروي می‌باشد كه در دست ساخت است.

بر اساس توافقات اخیر ایران – آذربایجان و گرجستان این کریدور جدید جهت حمل و نقل بار از کشورهای حاشیه دریای سیاه از مسیر گرجستان و آذربایجان به ایران تا خلیج فارس و بندر بمبئی و بالعکس تعریف شده است. در حال حاضر مقرر گردیده است تا زمان ساخت گسستگی مسیر رشت – آستارا این کریدور بصورت حمل و نقل ترکیبی مورد استفاده قرار گیرد.

تشریح فرآیند حمل ریلی بار در بخش بین الملل

 

حمل و نقل بین‌المللی کالا به دو دسته واردات، ترانزیت وارده و صادرات، ترانزیت صادره تقسیم می‌شود که در ادامه به تشریح روند کلی و فرآیند حمل این گونه موارد می‌پردازیم.

  1. دریافت درخواست کتبی حمل از طرف صاحب کالا (شامل مشخصات کامل کالا نظیر HS Code) توسط شرکت احیاء ریل ایرانیان
 

2. بررسی کارشناسی درخواست

    • بررسی نوع محموله از منظر عادی، خطرناک و ترافیکی
    • بررسی نوع واگن موردنیاز
     

3. در صورتی که محموله عادی باشد:

محموله عادی

محموله عادی

  • پیگیری و دریافت مجوز حمل توسط شرکت احیاء ریل ایرانیان از راه آهن ج.ا.ا و اعلام موافقت کتبی حمل به کشور مبدا / مقصد بارگیری و کشورهای در طول مسیر
  • هماهنگی فرستنده‌ی محموله با کشور مبدا / مقصد بارگیری، اقدام به بارگیری و اعزام واگن
  • دریافت واگن در ایستگاه مقصد و تحویل محموله به گیرنده‌ی کالا
 

4. در صورتی که محموله ترافیکی باشد:

  • دریافت درخواست کتبی حمل از طرف صاحب کالا (شامل مشخصات کامل کالا نظیر HS Code)، به همراه کلیه ضمائم و مستندات از جمله مشخصات و ابعاد فنی
  • اعلام شرایط محموله به راه آهن ج.ا.ا و پیگیری و دریافت مجوز حمل توسط احیاء ریل ایرانیان از راه آهن‌های در طول مسیر و اعلام موافقت کتبی حمل به صاحب کالا، کشور مبدا / مقصد بارگیری و کشورهای در طول مسیر
  • در صورت ترافیکی بودن با توجه به شرایط حمل اعلامی توسط راه آهن ج.ا.ا، نرخ مورد محاسبه به صاحب کالا اعلام و در صورت پذیرش صاحب کالا مراحل مطابق بند 3 انجام می‌گیرد.
  • در صورت عدم امکان سیر محموله، موضوع به صاحب کالا اعلام می‌گردد.
 

5. در صورتی که محموله خطرناک باشد:

  • دریافت درخواست کتبی حمل از طرف صاحب کالا (شامل مشخصات کامل کالا نظیر کد un)، به همراه کلیه ضمائم و مستندات از جمله مشخصات و ابعاد فنی
  • اعلام شرایط محموله به راه آهن ج.ا.ا و پیگیری و دریافت مجوز حمل توسط احیاء ریل ایرانیان از راه آهن‌های در طول مسیر و اعلام موافقت کتبی حمل به صاحب کالا، کشور مبدا / مقصد بارگیری و کشورهای در طول مسیر
  • در صورت نرمال بودن مراحل طبق بند 3 انجام می‌گیرد.

در صورت عدم امکان سیر محموله، موضوع به صاحب کالا اعلام می‌گردد.

به طور کلی کالاهای قابل حمل در شبکه ریلی کشور و فرآیند حمل بار بر اساس حجم، تناژ و تعداد محموله به دو دسته کالاهای عمده و خرده بار تقسیم‌بندی می‌گردند.

متناسب با شرایط و استانداردهای موجود، مقررات، فرآیند و تعرفه حمل هر یک از این گروه‌ها متفاوت می‌باشد، در ادامه به تشریح هر یک از این تقسیم بندی ها پرداخته می‌شود:

خرده بار :

خرده بار به بارهای با تناژ محدود، حداکثر چند ده تن نظیر توشه مسافر، خودرو شخصی، موتور سیکلت، لوازم خانگی، بسته‌های هدیه و … اطلاق می‌شود که اغلب در قالب واگن توشه و در سازمان قطار مسافری ارسال می‌گردند. جهت حمل این گونه محمولات صاحب کالا با مراجعه به انبار توشه مستقر در ایستگاه‌­های راه­ آهن کشور اقدام به درخواست حمل محموله نموده و پرسنل راه­ آهن ج.ا.ا پس از ثبت مشخصات محموله، صدور بارنامه و دریافت هزینه حمل مربوطه نسبت به هماهنگی جهت حمل محموله درقالب سازمان قطار مسافری اقدام می‌نمایند.

بار عمده :

بارهای عمده شامل بارهای با تناژ بالا (از حدود هزار تن الی چند میلیون تن) نظیر مواد معدنی، نفتی، فولادی و … موردنیاز شرکت‌های بزرگ، بارهای عمده صادراتی و وارداتی، بارهای ترافیکی و … هستند که توسط واگن‌ ­های باری، بارگیری شده و در سازمان قطارهای باری اعزام و حمل می­‌گردند. حمل این قبیل محمولات پس از هماهنگی و عقد قرارداد با شرکت‌های حمل و نقل ریلی باری صورت می‌پذیرد.

فرآیند درخواست و حمل محموله :

  1. ارسال درخواست توسط صاحب کالا به همراه مشخصات فنی اعم از (تناژ، ابعاد کالا، مبادی و مقاصد حمل، نوع بسته بندی و…) و استعلام از شرکت حمل و نقل ریلی (بر اساس لیست شرکت‌های معتبر اعلامی از سوی راه آهن ) با توجه به نوع محموله و واگن مورد نیاز جهت حمل محموله.

 

2. بررسی کارشناسی درخواست از نظر نوع کالا، واگن مورد نیاز و شرایط حمل کالا از سوی شرکت حمل و نقل ریلی.

 

3. شرکت‌ حمل و نقل ریلی جهت عملیاتی شدن فرآیند حمل بار، با ادارات کل راه آهن‌های مبدا، مقصد و ادارات ستادی راه ­آهن، هماهنگی‌های لازم را جهت صدور مجوز حمل به عمل می‌آورد.

 

    • در صورتی که محموله از نظر نوع، وزن و ابعاد در دسته بارهای ترافیکی و خطرناک قرار ندارد و برای حمل آن نیاز به رعایت شرایط خاص نیست (نظیر سنگ آهن، کنستانتره، آهن آلات و..)، شرکت‌های حمل و نقل ریلی جهت عملیاتی شدن حمل، با ارسال فرم درخواست مجوز حمل به راه ­آهن و هماهنگی با ادارات کل راه آهن‌های مبدا، مقصد و ادارات ستادی راه آهن، اقدام به اخذ مجوز حمل مربوطه می نماید.
    • در صورتی که محموله به واسطه وزن یا ابعاد غیرمتعارف جهت حمل آن‌ها با واگن، نیاز به رعایت شرایط خاص سیر و حرکتی، تقلیل سرعت، مامور همراه، رام قطار اختصاصی، واگن حائل، استفاده از فضای آزاد گاباریت و… می‌باشند بار ترافیکی نامیده می‌شود (نظیر قطعات عظیم صنایع پتروشیمی و نفتی، ماشین های غول پیکر راهسازی و..). در این صورت، شرایط و امکان حمل کالا و تعرفه حمل مربوطه، از طریق ادارات کل ستادی مربوطه راه آهن (بازرگانی داخلی، سیر و حرکت، ایمنی و…) هماهنگ شده و در صورت موافقت راه آهن مجوز حمل محموله طبق شرایط لازمه اخذ و به صاحب کالا اعلام می‌گردد.
    • محمولاتی که در هنگام جابجایی، عملیات بارگیری، تخلیه از واگن و یا نگهداری ممکن است باعث انفجار وآتش سوزی، خرابی تجهیزات فرآیند حمل بار فنی سایر کالاها و نیز مرگ، مسمومیت، آسیب، سوختگی، تشعشع و یا بیماری انسان یا حیوان گردند بار خطرناک گفته می‌شود (نظیر نفت کوره، بنزین، انواع اسیدها و …). در این گونه موارد پس از وصول درخواست صاحب کالا (به همراه کد UN کالای خطرناک) در صورتی که محموله قابل سیر باشد، شرایط و امکان حمل محموله و تعرفه حمل آن، هماهنگی از طریق شرکت با ادارات کل ستادی مربوطه راه آهن (بازرگانی داخلی، سیر و حرکت، ایمنی و…) انجام شده و در صورت موافقت راه ­آهن، مجوز حمل محموله طبق شرایط لازمه اخذ و به صاحب کالا اعلام می‌گردد.

 

4. پس از اخذ مجوز حمل از راه­ آهن ج.ا.ا، شرایط و تعرفه (کرایه) فیمابین صاحب کالا وشرکت حمل و نقل ریلی بررسی می‌گردد:

 

    • در صورت توجیه پذیری حمل مربوطه با نرخ برآورد شده، نرخ اعلامی جهت عقد قرارداد طی نامه رسمی به صاحب کالا اعلام می‌گردد.
    • در صورت عدم توجیه پذیری حمل مربوطه با نرخ برآورد شده، شرکت حمل و نقل ریلی نسبت به تهیه و ارائه طرح توجیهی به منظور اخذ تخفیف از راه­ آهن ج.ا.ا اقدام نموده و نتیجه فرآیند اخذ تخفیف را در محاسبات نرخ حمل اعمال می‌نماید.
    • پس از ارسال پیش نویس قرارداد و انجام مذاکرات مابین شرکت حمل و نقل ریلی با صاحب کالا جهت حصول توافق، قرارداد یا موافقت‌نامه حمل منعقد شده و فرآیند حمل آغاز می‌گردد.